Jak Przyciąć Winorośl na Owocowanie w Drugim Roku

Jak przyciąć winorośl na owocowanie w drugim roku? Kompletny przewodnik dla ogrodnika

Zacznijmy od kluczowego pytania dla wielu początkujących winiarzy domowych: jak przyciąć winorośl na owocowanie w drugim roku? Drugi rok uprawy winorośli to przełomowy moment. To czas, gdy młoda roślina, która w pierwszym sezonie skupiała się głównie na ukorzenianiu i budowaniu podstawowej struktury, zaczyna dojrzewać i przygotowywać się do wydania pierwszych owoców. Właściwe cięcie w tym okresie jest absolutnie fundamentalne, nie tylko dla uzyskania potencjalnego plonu w bieżącym sezonie, ale przede wszystkim dla ukształtowania krzewu w sposób, który zapewni obfite i regularne owocowanie w przyszłych latach, a także ułatwi pielęgnację i zbiory. Bez odpowiedniego cięcia, winorośl szybko stanie się nieokiełznaną plątaniną pędów, która będzie słabo owocować, będzie bardziej podatna na choroby i szkodniki, a jej owoce będą drobne i niezbyt smaczne. Dlatego nauka tej sztuki jest niezbędna dla każdego, kto marzy o własnych, pysznych winogronach prosto z krzewu.

Celem cięcia winorośli w drugim roku jest przede wszystkim zbudowanie solidnej struktury krzewu – jego „szkieletu” – który będzie służył przez wiele lat. Jednocześnie, jeśli chcemy cieszyć się pierwszymi owocami już w tym sezonie, musimy zidentyfikować i zachować te pędy, które mają największy potencjał owoconośny. To właśnie na pędach wyrosłych w poprzednim sezonie (czyli na tzw. latoroślach, które zdrewniały i stały się łozami) zawiązują się pąki, z których wiosną wyrosną pędy owocujące. Sztuka polega na znalezieniu równowagi między kształtowaniem krzewu a zachowaniem łoz, które wydadzą owoce. Pamiętajmy, że nadmierne obciążenie młodego krzewu owocami w drugim roku może osłabić jego wzrost i opóźnić prawidłowe ukształtowanie. Z tego powodu często zaleca się, aby w drugim roku skupić się głównie na budowie struktury, a ewentualny plon traktować jako miły dodatek, a nie główny cel. Jednak dla tych, którzy chcą spróbować owoców jak najszybciej, istnieją techniki cięcia pozwalające na pewien poziom owocowania w tym wczesnym etapie życia krzewu.

Dlaczego cięcie w drugim roku jest tak ważne?

Pierwszy rok życia winorośli to czas na rozwój systemu korzeniowego i wykształcenie jednego lub kilku silnych pędów nadziemnych. W drugim roku roślina ma już zazwyczaj dobrze rozwinięte korzenie i zgromadzone zapasy energii. To idealny moment, aby nadać jej pożądany kształt i zaprogramować na przyszłe owocowanie. Główne cele cięcia w drugim roku to:

• Ukształtowanie docelowej formy krzewu: Czy będzie to forma sznurkowa (jednoramienna, dwuramienna), głowa, czy może wysoka forma prowadzona przy podporach? Decyzja podjęta teraz wpłynie na sposób prowadzenia winorośli przez cały jej cykl życia. W drugim roku zazwyczaj wybiera się jeden lub dwa najsilniejsze pędy, które staną się przyszłym pniem i/lub ramionami (sznurami) krzewu.
• Stymulacja wzrostu pędów owocujących: Winorośl owocuje na pędach, które wyrosły z pąków na zeszłorocznej, zdrewniałej łozie. Poprzez odpowiednie cięcie, usuwamy zbędne pędy i skracamy te wybrane, kierując energię rośliny na rozwój silnych, dobrze doświetlonych pędów, które w danym lub przyszłym sezonie wydadzą owoce.
• Zapobieganie nadmiernemu zagęszczeniu: Zbyt wiele pędów konkuruje o światło, wodę i składniki odżywcze. Zagęszczony krzew jest też bardziej podatny na choroby grzybowe (jak mączniak czy szara pleśń) ze względu na słabą cyrkulację powietrza. Cięcie zapewnia lepsze doświetlenie i przewietrzanie, co sprzyja zdrowiu rośliny i dojrzewaniu owoców.
• Kontrola wigoru: Silne cięcie może stymulować silniejszy wzrost (tzw. cięcie na krótko), podczas gdy pozostawienie większej liczby pąków (cięcie na długo) może nieco osłabić pojedyncze pędy, ale potencjalnie zwiększyć liczbę gron. W drugim roku staramy się osiągnąć równowagę – zachęcić do silnego wzrostu pnia i ramion, a jednocześnie przygotować pędy do owocowania.
• Ułatwienie przyszłej pielęgnacji i zbiorów: Dobrze ukształtowany krzew z pędami prowadzonymi przy podporach jest łatwiejszy w opryskach, podwiązywaniu i zbiorze owoców.

Kiedy przycinać winorośl w drugim roku?

Optymalnym terminem do wykonania cięcia formującego i przygotowującego do owocowania w drugim roku jest okres spoczynku zimowego. Najlepiej zrobić to późną zimą lub wczesną wiosną, po największych mrozach, ale zanim rozpoczną się wegetacja i „płacz łozy” (czyli wyciek soków z ran po cięciu). W Polsce zazwyczaj przypada to na przełom lutego i marca, choć w regionach o łagodniejszym klimacie można to zrobić nieco wcześniej. Cięcie w zbyt wczesnym terminie (np. w grudniu czy styczniu) naraża świeże rany na przemarznięcie, co może uszkodzić krzew. Z kolei cięcie wykonane zbyt późno, gdy soki już krążą, powoduje intensywny wyciek, który osłabia roślinę i stwarza ryzyko infekcji. Wyciek soków po późnym cięciu, choć widowiskowy, nie jest sam w sobie bardzo szkodliwy dla dojrzałych krzewów, ale dla młodej rośliny w drugim roku życia lepiej tego unikać, aby nie traciła cennych substancji odżywczych zgromadzonych na start wiosennej wegetacji.

Anatomia 2-letniej winorośli i identyfikacja pędów

Zanim przystąpimy do cięcia, musimy umieć rozpoznać różne części krzewu winorośli w drugim roku:

• Korzeń: System podziemny, niewidoczny, ale kluczowy dla zdrowia rośliny.
• Pień: Główny, zdrewniały pęd pionowy, który wyrósł w pierwszym roku i został przycięty do pożądanej wysokości. To „kręgosłup” krzewu. W drugim roku jego grubość powinna się zwiększyć.
• Łozy (zeszłoroczne pędy): Zdrewniałe, brązowe pędy, które wyrosły z pąków na pniu (lub przyciętej łozie) w poprzednim sezonie wegetacyjnym. To na nich znajdują się pąki, które dadzą początek pędom owocującym w bieżącym roku. Dobre łozy są zdrowe, średniej grubości (jak ołówek), okrągłe w przekroju i mają dobrze wykształcone pąki.
• Pąki: Znajdują się w kątach liści (na łozach). Wyróżniamy pąki zapasowe (małe, uśpione) i pąki główne (większe, dające początek pędom). Z pąków głównych na łozach wyrosną pędy, które mogą nieść kwiatostany (a później owoce).
• Pędy tegoroczne (zielone): Pojawią się wiosną z pąków na łozach. To one będą rosły, kwitły i – miejmy nadzieję – owocowały.
• Odrosty korzeniowe (wilki): Pędy wyrastające z podkładki (poniżej miejsca szczepienia). Należy je usuwać regularnie przez cały sezon.
• Pędy z pnia (pasierby): Pędy wyrastające bezpośrednio z pnia. W drugim roku zazwyczaj usuwamy wszystkie poniżej wysokości planowanego ukształtowania ramion/głowy krzewu.

Metody cięcia winorośli w drugim roku – z naciskiem na owocowanie

Jak już wspomniano, uzyskanie znaczącego plonu w drugim roku nie zawsze jest priorytetem, ale jest możliwe, zwłaszcza przy zastosowaniu odpowiedniej metody cięcia. W drugim roku często stosuje się metody, które zostawiają dłuższą łozę z większą liczbą pąków, z których mogą wyrosnąć pędy owocujące. Najczęściej w tym kontekście mówi się o cięciu na długo, które jest podstawą form sznurkowych oraz cięciu na krótkie czopy zastępcze (spur pruning), które jest podstawą wielu innych form. Aby uzyskać owoce w drugim roku, częściej będziemy skłaniać się ku metodom pozostawiającym więcej pąków, czyli bliżej cięcia na długo.

Przyjmijmy scenariusz, w którym w pierwszym roku zostawiliśmy i prowadziliśmy jeden silny pęd jako przyszły pień, przycinając go zimą na wysokość około 80-100 cm (lub planowanej wysokości pierwszego drutu rusztowania). Z pąków w górnej części tego pnia wyrosły w drugim roku (czyli w sezonie, po którym będziemy teraz ciąć) silne łozy.

Cięcie na długo (przygotowanie do formy sznurkowej lub innej formy z łozami owoconośnymi):

Ta metoda polega na wybraniu jednej lub dwóch najsilniejszych łoz (zeszłorocznych pędów) wyrastających z górnej części pnia i skróceniu ich do odpowiedniej długości, pozostawiając na każdej z nich od 6 do nawet 12 pąków (lub więcej, w zależności od wigoru krzewu i odmiany). To właśnie z pąków na tych długich łozach wyrosną wiosną pędy owocujące. Jednocześnie, obok tych łoz owoconośnych, musimy przygotować tzw. czopy zastępcze – krótkie fragmenty łóz z 1-2 pąkami, położone jak najbliżej pnia lub nasady łóz owoconośnych. Czopy te wydadzą pędy, które w następnym roku (czyli w trzecim sezonie wegetacyjnym) posłużą jako nowe łozy owoconośne, podczas gdy łozy, które owocowały w bieżącym roku, zostaną usunięte. Ten cykl zapewnia ciągłość owocowania i odnawiania krzewu.

Krok po kroku – Cięcie w drugim roku dla owocowania (metoda z pozostawieniem łóz owoconośnych i czopów zastępczych):

1. Ocena krzewu: Przed przystąpieniem do cięcia, dokładnie obejrzyj swój krzew. Zidentyfikuj główny pień (powinien być już solidny) i pędy (łozy), które wyrosły z niego w poprzednim sezonie. Szukaj łóz, które są zdrowe, dobrze zdrewniałe na całej długości, mają średnią grubość (jak ołówek lub nieco grubsze) i dobrze wykształcone pąki. Unikaj łóz cienkich, słabych, spłaszczonych lub bardzo grubych i „wilczastych” (z bardzo długimi międzywęźlami), ponieważ mają one mniejszy potencjał owoconośny.
2. Wybór przyszłego pnia i ramion (opcjonalnie): Upewnij się, że masz wybrany jeden, najsilniejszy pęd, który stanie się docelowym pniem. Wszystkie inne pędy wyrastające z podstawy krzewu należy usunąć tuż przy ziemi. Jeśli w pierwszym roku pień nie osiągnął pożądanej wysokości, a wyrosło kilka pędów z pąków przyziemnych, wybieramy najsilniejszy na pień, a resztę usuwamy.
3. Wybór łóz owoconośnych: Z pędów wyrastających z górnej części pnia (na pożądanej wysokości) wybierz jedną lub dwie (maksymalnie, aby nie przeciążyć młodego krzewu) najsilniejsze i najlepiej położone łozy, które posłużą jako łozy owoconośne. Powinny wyrastać w miejscu, gdzie łatwo będzie je podwiązać do rusztowania, najlepiej w kierunku przyszłych ramion sznurka.
4. Cięcie łóz owoconośnych: Wybrane łozy skróć, pozostawiając na każdej od 6 do 12 pąków. Dokładna liczba zależy od siły wzrostu krzewu i zaleceń dla danej odmiany. Zbyt dużo pąków może osłabić krzew, zbyt mało – ograniczyć potencjalny plon. Tnij 1-2 cm nad ostatnim pozostawionym pąkiem, ukośnie, tak aby woda spływała z rany.
5. Wybór i cięcie czopów zastępczych: Obok każdej pozostawionej łozy owoconośnej, postaraj się zidentyfikować łozę wyrastającą niżej (bliżej pnia) lub z nasady łozy owoconośnej. Ten pęd posłuży jako czop zastępczy. Skróć go bardzo krótko, pozostawiając tylko 1-2 pąki. Celem czopa zastępczego jest wykształcenie silnych pędów w bieżącym sezonie, które w przyszłym roku (w trzecim sezonie) posłużą jako nowe łozy owoconośne, zastępując te, które będą owocować w tym roku.
6. Usunięcie pozostałych łóz: Wszystkie inne łozy wyrastające z pnia (poza wybranymi łozami owoconośnymi i czopami zastępczymi) należy całkowicie usunąć tuż przy pniu. Podobnie usuwamy wszelkie pędy wyrastające z podstawy krzewu.
7. Cięcie czopa na pniu (jeśli nie było cięcia na wysokość w 1 roku): Jeśli w pierwszym roku krzew był słaby i zimą przycięto go bardzo krótko (np. na 2-3 pąki tuż nad ziemią), w drugim roku celem jest wykształcenie silnego pędu na przyszły pień. W takim przypadku wybieramy najsilniejszy pęd wyrosły z tych pąków, prowadzimy go pionowo przy podporze, a wszystkie inne pędy usuwamy. Taki krzew w drugim roku skupia się na budowie pnia i nie będzie owocował. Cięcie formujące dla owocowania nastąpi zimą po drugim roku.
8. Czyste cięcie: Używaj ostrych, zdezynfekowanych narzędzi (sekatora). Czyste cięcie szybciej się goi i zmniejsza ryzyko chorób. Tnij zawsze 1-2 cm nad pąkiem.

Narzędzia niezbędne do cięcia

Do prawidłowego cięcia winorośli w drugim roku potrzebujesz kilku narzędzi:

• Ostrza sekator ogrodowy: Niezbędny do cięcia większości łóz i pędów. Upewnij się, że jest ostry i czysty, aby rany były gładkie.
• Piłka do cięcia drewna/sekator z długimi rączkami (opcjonalnie): Może być potrzebna do usunięcia grubszych, zdrewniałych części, jeśli krzew w pierwszym roku wyjątkowo silnie przyrósł, choć w drugim roku rzadko jest to konieczne.
• Środek do dezynfekcji: Alkohol izopropylowy lub inny środek do przetarcia ostrzy po cięciu każdego krzewu, aby zapobiec przenoszeniu chorób.
• Pasta lub maść ogrodnicza (opcjonalnie): Do zabezpieczenia większych ran po cięciu (choć w drugim roku rzadko mamy do czynienia z dużymi ranami, poza usunięciem całych łóz u nasady pnia).

Częste błędy podczas cięcia w drugim roku

Uniknięcie typowych błędów pozwoli na lepsze ukształtowanie krzewu i szybsze wejście w pełnię owocowania:

• Zbyt wczesne lub zbyt późne cięcie: Jak wspomniano, kluczowy jest termin. Cięcie podczas mrozów lub w fazie płaczu łozy jest niekorzystne.
• Pozostawienie zbyt wielu łóz/pąków: Przeciążanie młodego krzewu owocami w drugim roku osłabia jego wzrost i opóźnia prawidłowe ukształtowanie. Lepiej zostawić mniej łóz/pąków i pozwolić krzewowi zbudować silną strukturę.
• Brak usunięcia czopów zastępczych: Jeśli stosujemy system cięcia na długo, czopy zastępcze są kluczowe dla zapewnienia łóz na przyszły rok. Ich brak oznacza, że w następnym sezonie nie będzie na czym owocować.
• Cięcie na ślepo: Nie rozróżnianie łóz owoconośnych od nieowocujących lub cięcie bez planu prowadzi do chaosu w formie krzewu i słabego owocowania.
• Używanie tępych lub brudnych narzędzi: Powoduje szarpanie pędów, trudniejsze gojenie ran i ryzyko infekcji.
• Nieusuwanie odrostów korzeniowych i pędów z pnia: Te pędy zabierają energię roślinie, a odrosty z podkładki dają owoce o cechach dzikiej winorośli.

Co oczekiwać po cięciu w drugim roku?

Po prawidłowym cięciu, wiosną z pozostawionych łóz owoconośnych wyrosną nowe, zielone pędy. Na tych pędach, zazwyczaj na wysokości 3-5 węzła od nasady, powinny pojawić się kwiatostany. Krzew zacznie budować swoją docelową formę, wykorzystując wybrane łozy jako zalążek ramion lub głowy krzewu. Z pąków na czopach zastępczych wyrosną silne pędy, które w przyszłym roku posłużą jako łozy owoconośne. Pamiętaj, że ewentualny plon w drugim roku będzie prawdopodobnie niewielki w porównaniu do potencjału dojrzałego krzewu. To normalne i pożądane, gdyż priorytetem jest budowa silnej rośliny na przyszłość.

Pielęgnacja po cięciu i w sezonie wegetacyjnym

Po cięciu zimowym, krzew wymaga dalszej opieki w sezonie wegetacyjnym:

• Podwiązywanie: Wyrastające zielone pędy, zwłaszcza te na łozach owoconośnych i te na czopach zastępczych (które będą formować łozy na przyszły rok), muszą być regularnie podwiązywane do podpór, aby rosły w pożądanym kierunku i nie łamały się pod ciężarem liści czy przyszłych owoców.
• Usuwanie wilków i pasierbów: Regularnie usuwaj pędy wyrastające z korzeni i z pnia poniżej miejsca uformowania ramion/głowy krzewu.
• Zielone cięcie (letnie): W miarę wzrostu pędów, wczesnym latem można przeprowadzić zielone cięcie, polegające na usunięciu zbędnych, nadmiernie zagęszczających pędów (np. pasierbów wyrastających z kątów liści na pędach owocujących), aby zapewnić lepsze doświetlenie gron i cyrkulację powietrza. Jednak w drugim roku cięcie letnie powinno być delikatne, aby nie osłabić młodego krzewu.
• Ochrona przed chorobami i szkodnikami: Młode krzewy są często podatne na choroby. Monitoruj ich stan i w razie potrzeby zastosuj odpowiednie środki ochrony, najlepiej te ekologiczne, zgodnie z zaleceniami dla winorośli.
• Nawożenie i nawadnianie: Zapewnij krzewowi odpowiednie nawożenie (unikając przenawożenia azotem, które stymuluje nadmierny wzrost liści kosztem owocowania) i regularne nawadnianie w okresach suszy, zwłaszcza gdy zaczną dojrzewać owoce.

Podsumowanie – Kluczowe Wnioski Praktyczne

Aby prawidłowo przyciąć winorośl na owocowanie w drugim roku i zbudować silny krzew na przyszłość, pamiętaj o poniższych krokach:

1. Termin: Cięcie wykonaj późną zimą/wczesną wiosną, po mrozach, przed płaczem łozy.
2. Narzędzia: Używaj ostrych, czystych sekatorów.
3. Ocena: Zidentyfikuj silne, zdrowe łozy wyrastające z górnej części pnia.
4. Wybór łóz owoconośnych: Wybierz 1-2 najlepiej położone i najsilniejsze łozy.
5. Cięcie łóz owoconośnych: Skróć je, zostawiając 6-12 pąków (lub zgodnie z zaleceniami dla odmiany i wigoru krzewu).
6. Cięcie czopów zastępczych: Obok łóz owoconośnych, skróć pędy do 1-2 pąków jako czopy zastępcze na przyszłoroczne łozy.
7. Usunięcie reszty: Wytnij wszystkie pozostałe łozy oraz pędy wyrastające z podstawy krzewu.
8. Pielęgnacja: Regularnie podwiązuj pędy, usuwaj wilki i pasierby oraz monitoruj zdrowie krzewu przez cały sezon.
9. Cel: Pamiętaj, że głównym celem w drugim roku jest budowa solidnej struktury krzewu; ewentualny plon jest dodatkiem.

Prawidłowe cięcie w drugim roku to inwestycja w przyszłość Twojej winnicy. Poświęcając czas i uwagę na ten etap, zapewniasz sobie zdrowe, silne krzewy, które przez lata będą nagradzać Cię obfitymi zbiorami własnych, pysznych winogron. Nie bój się przycinać – winorośl to silna roślina, która dobrze znosi cięcie, a odpowiednie formowanie jest kluczem do jej sukcesu. Powodzenia w pielęgnacji Twojej młodej winorośli!